Το αρχαίο ελληνικό άγαλμα που υποκινεί διεκδικήσεις ανάμεσα σε διάφορες χώρες είναι όντως ένα έργο του μεγάλου γλύπτη Λύσιππου, όπως έχουν διαπιστώσει οι ειδικοί. Όμως, οι διαφωνίες για την κατοχή του άγαλματος επηρεάζουν άλλους φορείς: την Ιταλία, που το διεκδικεί από το αμερικανικό Μουσείο Γκέτι, όπου εκτίθεται. Η ιστορία αυτή έχει πολλά σκοτεινά σημεία, ρίζες στην αρχαιοκαπηλία και έναν δικαστικό αγώνα που διαρκεί εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, πρόσφατα η υπόθεση πήρε μια σημαντική τροπή, καθώς η υπόθεση αποφαίνεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Το άγαλμα, που είναι γνωστό ως “Victorious Youth” ή “Αθλητής του Φάνου”, βρέθηκε στη θάλασσα της Αδριατικής από ψαράδες της Φάνο στην Ιταλία. Πρόκειται για ένα χάλκινο άγαλμα φυσικού μεγέθους που είχε πιαστεί στα δίχτυα τους. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι υπήρχαν αμφιβολίες για την τοποθεσία του αρχαίου ναυαγίου, καθώς δεν έδωσαν ακριβείς πληροφορίες οι ψαράδες. Το άγαλμα ανακτήθηκε το 1964, αλλά σύντομα εξαφανίστηκε στην μαύρη αγορά και πέρασε από διάφορα χέρια. Σύμφωνα με αναφορές, ιταλοί έμποροι τέχνης το αγόρασαν από τους ψαράδες έναντι 5.600 δολαρίων. Έπειτα, κρύφτηκε σε ένα αγρόκτημα, και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη μπανιέρα ενός ιερέα. Το 1971, εμφανίστηκε σαν ιδιοκτησία της Κοινοπραξίας Artemis, μιας ένωσης διεθνών εμπόρων τέχνης, και στη συνέχεια αγοράστηκε από το Μουσείο Γκέτι το 1977 έναντι 4 εκατομμυρίων δολαρίων
Φθάνοντας στο παρόν, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο αποφάνθηκε πρόσφατα ότι η Ιταλία έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει το άγαλμα. Στην απόφασή του, το δικαστήριο κατηγορεί το Μουσείο Γκέτι για “την αμέλεια ή την κακή πίστη” κατά την αγορά του άγαλματος, παρά το γεγονός ότι ήταν ενήμερο για τις αξιώσεις της Ιταλίας για την επιστροφή του. Η απόφαση θεωρεί ότι η κατάσχεση του έργου είναι αντιστοίχη με τον στόχο της επιστροφής ενός αντικειμένου που αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιταλίας. Αυτή η απόφαση αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο στην διαμάχη μεταξύ του Μουσείου Γκέτι και των ιταλικών αρχών
Από την πλευρά του, το Μουσείο Γκέτι εκφράζει την άποψή του, υποστηρίζοντας ότι η σχεδόν 50ετής δημόσια κατοχή του έργου, που δεν δημιουργήθηκε από Ιταλό καλλιτέχνη ούτε βρέθηκε στην ιταλική επικράτεια, είναι νόμιμη και συμβαδίζει με το αμερικανικό και το διεθνές δίκαιο. Αναφέρουν επίσης ότι μπορούν να ασκήσουν έφεση κατά της απόφασης, διότι πιστεύουν ότι δεν παραβιάστηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Ένα από τα ουσιαστικά ζητήματα σχετίζεται με την παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων και τον ρόλο του Μουσείου Γκέτι σε αυτό. Η πρώην επιμελήτρια του μουσείου, Μάριον Τρου, εμπλέκεται σε υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας και έχει κατηγορηθεί μαζί με τον έμπορο Ρόμπερτ Χεχτ για παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων. Η υπόθεση ξεκίνησε από την αποκάλυψη της αποθήκης του ιταλού εμπόρου τέχνης Τζιάκομο Μέντιτσι, ο οποίος θεωρείται υπεύθυνος για ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα αρχαιοκαπηλίας στον κόσμο
Όσον αφορά το πραγματικό άγαλμα, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την αναγνώριση της ταυτότητάς του. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η στάση και οι αναλογίες του άγαλματος είναι παρόμοιες με εκείνες του άγαλματος που ο Λύσιππος δημιούργησε για τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Ωστόσο, πιο πιθανό είναι το άγαλμα να απεικονίζει έναν ολυμπιακό δρομέα, ιδίως λόγω των δυνατών ποδιών του και του φοίνικα που φαίνεται να κρατάει στο ένα του χέρι. Το έργο είναι γλυπτό με τη μέθοδο του “χαμένου κεριού” και διατηρείται σχεδόν ολόκληρο. Η σπάθωση στο ύψος των αστραγάλων συνδέεται με την αρχική βάση του
Εν κατακλείδι, το άγαλμα του Αθλητή του Φάνου είναι ένα έργο τέχνης που κεντρίζει το ενδιαφέρον πολλών. Ο αγώνας για την επιστροφή του αναδεικνύει τη σημασία της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και της αναγνώρισης του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων. Μένει να δούμε ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα αυτής της μακράς και περίπλοκης διαμάχης.
Πηγή
Share:
